Düşündiriş

Durmuş siklini bahalandyrmak (LCA) energiýa çeşmesiniň sarp edilişini we önümiň, önümçilik senetiniň daşky gurşawa täsirini ölçemek üçin guraldyr. Bu gural çig mal ýygnamakdan önümçilige, daşamaga, ulanylyşa we ahyrky netijede ahyrky ulanyşa çenli ölçer. LCA 1970-nji ýyldan bäri döredilýär.

l Daşky gurşaw toksikologiýasy we himiýasy jemgyýeti (SETAC), SETAC-ny çig malyň ulanylyşyna, energiýa sarp edilişine we galyndylaryň çykarylyşyna baha bermek arkaly önümleriň, önümçiligiň we hereketleriň daşky gurşawa täsirini bahalandyrmagyň usuly hökmünde kesgitleýär.

l 1997-nji ýylda ISO ISO 14000 seriýasyny çykardy we LCA-ny ömrüniň dowamynda önüm ulgamynyň girdejileriniň, netijeleriniň we daşky gurşawyň bolup biljek täsirleriniň jemlenmegi we bahalandyrylmagy hökmünde kesgitledi. Daşky gurşawa täsiri serişdeleri ulanmagy, adamyň saglygyny we ekologiýasyny öz içine alýar. ISO 14040 esasy we çarçuwany kesgitleýär, ISO 14044 talaplary we görkezmeleri kesgitleýär.

LCA baha bermek 4 tapgyry öz içine alýar:

1) maksat we gerim. Bu gözlegiň maksady, ulgamyň çäkleri, haýsy bölümi ulanmak üçin saýlanandygy we maglumatlara bolan talap hakda.

2) Öwreniş derňewi. Bu maglumatlary ýygnamagy we ýok etmegi öz içine alýar.

3) Täsirleri bahalandyrmak. Bu daşky gurşawa täsir edýän elementleri seljermekdir.

4) Düşündiriş Bu baha bermegi jemlemek we netijäni seljermek.

Maksady we gerimi

Okuwyň maksady

Okuwyň maksady LCA-nyň başlangyç nokady. Bu ulgamyň işleýşine has gowy baha bermek üçin, şeýle hem ýaşyl sertifikat almak üçin ýüz tutmak üçin ulgamyň daşky gurşawa arassalygyny subut etmäge kömek edýär.

Ulgam araçäkleri

Ulgam araçäklerinde aşakdaky ýaşaýyş siklleri we degişli proseduralar bolmaly (Aşakda batareýa önüminiň ulgam çäkleri)

Muňa bäşlikden gabra diýilýär. Bäşlik, çig mal almagy aňladýan başlangyç diýmekdir. Mazar, gyrmagy we gaýtadan işlemegi aňladýan ahyry aňladýar.

Funksiýa bölümi

Funksiýa bölümi ulgamyň ömrüniň dowamynda giriş we çykyş üçin hasaplamagyň standartydyr. Adatça iki sany funksiýa birligi bar. Biri massa (birlik: kg), beýlekisi elektrik energiýasy (birlik: kWt). Energiýany birlik hökmünde kabul etsek, bu energiýa batareýa ulgamynyň ömrüniň dowamynda berýän umumy energiýasy hökmünde kesgitlenýär. Jemi energiýa, sikl wagtyny we her sikliň energiýasyny köpeltmek bilen hasaplanýar.

Maglumatlaryň hili

LCA gözleginde, maglumatlaryň hili LCA-nyň netijesine täsir edýär. Şonuň üçin okuw wagtynda kabul eden maglumatlarymyza düşündiriş we düşündiriş bermeli.

Öwsele baha bermek

Durmuş sikliniň sanawy (LCI) LCA-nyň esasydyr. Önümleriň ömri, energiýa sarp edilişi we zyňyndylary üçin zerur çeşmeleri kesgitlemeli. Bu ýerdäki çeşmeler magdan gazyp almak, gaýtadan işlemek, önümleri satmak, ulanmak, daşamak, saklamak, döwmek we gaýtadan işlemek, tutuş ömrüni öz içine alýar. Energiýa elektrik, himiýa we gün energiýasyny sarp etmegi öz içine alýar. Zyňyndy hapalanmagy, ýylylygy we radiasiýany öz içine alýar.

(1) Maksat we çäkde kesgitlenen ulgam çäklerine esaslanýan önüm ulgamynyň modelini döretmek.

(2) Her proseduradaky material, energiýa sarp edilişi, ulag, zyňyndy we ýokarky maglumatlar bazasy ýaly degişli maglumatlary ýygnaň.

(3) Zyňyndylary funksiýa birligine görä hasaplaň.

Täsirleri bahalandyrmak

Durmuş sikliniň täsirini bahalandyrmak (LCIA) inwentar derňewi esasynda geçirilýär. LCIA täsir kategoriýalaryny, parametrleri, modeli häsiýetlendirmek, netijeleri kategoriýalaşdyrmak, kategoriýa parametrlerini hasaplamak (häsiýetlendirmek we standartlaşdyrmak) öz içine alýar.

LCA täsirini bahalandyrmak kategoriýalaryna şular girýär:

• Abiotik serişdeleri sarp etmegiň potensial gymmaty we gazylyp alynýan ýangyç sarp etmegiň potensial gymmaty. Abiotik çeşmeleriň sarp edilmegi ulgam girişinde magdany arassalamak bilen baglanyşyklydyr. Gurluşy kg Sb deň. Gazylyp alynýan ýangyjyň abiotik sarp edilişi ýylylyk gymmaty bilen baglanyşykly. Gurluş MJ.
• Global ýylylyk gymmaty. Howanyň üýtgemegi boýunça hökümetara topary (IPCC) häsiýetlendirilen faktorlary hasaplamak üçin häsiýetli modeli döretdi. Aýratynlandyrylan faktorlar 100 ýyllap global ýylylyk potensialyny görkezýär. Gurluş kg CO₂deň.
• Ozon sferasynyň azalmagy potensial gymmaty. Bu model Global Meteorologiýa Guramasy tarapyndan işlenip düzüldi. Dürli gazyň ozonyň tükenmek mümkinçiligini kesgitleýär. Gurluş kg CFC-11 ek.
• Fotokimiki ozon. Gurluş kg C.₂H₂deň.
• Kislotalaşdyrmak. SO ölçemek arkaly zyňyndy potensialyny görkezýär₂her kilogram zyňyndy. Gurluş kg SO₂deň.
• Ewtrofikasiýa. Gurluş kg PO₄deň.
• Düşündiriş
• Düşündiriş LCA-nyň soňky tapgyry. Maksady we gerimini, inwentar derňewi we täsire baha bermegi birleşdirip, bir önüme giňişleýin baha berip bileris we önümçiligi ýa-da ömrüň dowamlylygynyň çykarylyşyny gowulandyrmak üçin ölçegi tapyp bileris. Mysal üçin, çig mal önümçiligini ösdürip bileris, çig malyň saýlanyşyny üýtgedip bileris, önümi gaýtadan işlemäge, energiýa görnüşini üýtgedip bileris, gaýtadan işleýän enjamlary optimizirläp bileris we ş.m.

Netije

• LCA bilen baglanyşykly maglumatlaryň gaty köp görnüşi bar. Maglumatlaryň hili we bitewiligi netijä uly täsir eder. Esasy komponentler we önümçilik ýaly inwentarlary ele alyp, gaýtadan işlemegiň esasy maglumatlar binýadyny emele getirip bilýän maglumat gözlemek platformasyny gurup bilsek, uglerod aýak yzyny tassyklamagyň kynlygyny ep-esli azaldar.
• Uglerodyň zyňyndylaryny azaltmak üçin aşakdaky çäreler bar: 1. Energiýanyň dykyzlygyny we aýlaw ömrüni ýokarlandyrmak üçin batareýa material ulgamyny täzeläň. Bu uglerodyň zyňyndylaryny peselder. 2. Lityum-ion batareýasy bilen deňeşdirilende, natriý-ion batareýasy daşky gurşawa pes täsir edýär. 3. Gaty batareýa önümçilik wagtynda litiý-ion batareýasyna garanyňda az uglerod zyňyndylaryna eýe. 4. Gaýtadan işleýän materiallar we gaýtadan önümçilik hapalanmagy we uglerodyň zyňyndylaryny peseldip biler.